Powrót do

Relacja z Przeglądu kina bułgarskiego w kinie Światowid

dodany: 16.02.2008 | autor: Kamil Malik

W dniach od 11 do 17 stycznia 2008 roku w kinie Światowid miał miejsce przegląd współczesnego kina bułgarskiego. Współorganizatorami tej imprezy była Ambasada Republiki Bułgarii, Bułgarski Instytut Kultury oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej. Głównym zadaniem, jakie postawili przed sobą organizatorzy, była możliwie najszersza prezentacja współczesnego kina bułgarskiego, przybliżenie polskim widzom specyfiki tej dość „orientalnej” dla nas kinematografii. Tyle, jeśli chodzi o teorię... a teraz przejdźmy do praktyki. Na nadmiar imprez bułgarystycznych w okolicy nie mamy co narzekać, więc nawet przyjazd drugorzędnej wokalistki pop-folk byłby wielkim wydarzeniem kulturalnym. Dlatego też wiadomość o przeglądzie wywołała w szeregach bułgarystów pewne poruszenie, zwłaszcza, że możliwości obejrzenia filmów bułgarskich w Polsce są dość ograniczone. Taki przegląd filmów to bułgarystyczna kometa – zjawisko przelotne, które w dodatku może się nie powtórzyć za naszego życia. Niewątpliwym atutem programu przeglądu było nastawienie na współczesność i różnorodność. Stąd też prezentowane filmy były naprawdę współczesne, pochodziły z lat 2000-2006, każdy z nich był nakręcony przez innego reżysera (poza Śledztwem i Listem do Ameryki, które nakręciła Iglika Trifonowa) i prezentowały (niestety!) różny poziom artyzmu. Włączone w ramy przeglądu filmy były, jak można się było dowiedzieć z ulotki, nagradzane na wielu bułgarskich i zagranicznych festiwalach filmowych, w tym na festiwalu w Karlowych Warach, w Montrealu i Stambule. Nie da się jednak ukryć, że bułgarska kinematografia nie dorobiła się wielkich nazwisk, jak to jest w przypadku chociażby kina czeskiego, stąd też na projekcjach specjalnych tłumów nie było. A szkoda, ponieważ, jak już mówiłem, taka okazja może się nie powtórzyć w ciągu najbliższej dekady. Niestety, już na pierwszym filmie spotkała nas nieprzyjemna niespodzianka, w postaci tłumaczenia. Jeśli w ogóle można nazwać to tłumaczeniem. Sądzę, że na każdej bułgarystyce znalazłoby się kilku studentów, którzy nawet nieodpłatnie przetłumaczyliby te filmy, tylko dla samej satysfakcji zobaczenia swojego nazwiska w napisach końcowych, dlatego nie rozumiem, jak można było dopuścić do wyświetlania takich gniotów. Owszem, zdarzały się tłumaczenia naprawdę niezłe, jak w przypadku Śledztwa, ale zazwyczaj było strasznie i śmiesznie zarazem. Zwrot обуй панталони (załóż spodnie), został na przykład przetłumaczony jako „ściągaj spodnie”, богомолци (ludzie pobożni, wierzący) zostało przetłumaczone jako „Bułgarzy”, След малко ще дойдат ченгета (Za chwilę przyjadą gliniarze) przetłumaczono jako „Za chwilę przyjadą cyganie”. Najgorzej było w przypadku filmów, które posiadały już napisy angielskie, ponieważ wtedy tłumaczono pośrednio, z angielskiego, co dało zatrważające rezultaty. Oczywiście jakichkolwiek wzmianek o tłumaczach brak – sam też bym się wolał pod przekładem niektórych z tych filmów nie podpisywać. Jak to wpływało na postrzeganie filmów przez osoby nieznające języka chyba nie muszę tłumaczyć. Niektóre filmy zostały przez zły przekład wręcz zabite. Pozostaje mieć nadzieję, że w Piekle jest dla złych tłumaczy przygotowane specjalne miejsce. Osobiście proponowałbym szósty krąg, razem z heretykami.

Spuśćmy jednak zasłonę milczenia na tłumaczenia i przyjrzyjmy się samym filmom. Tematy w nich podejmowane można podzielić na dwa bloki: kino rozliczeniowe i tematyka współczesna. Wśród filmów rozliczeniowych warto wspomnieć o Skradzionych oczach, filmie opowiadającym o próbach wynarodowienia bułgarskich Turków przez system komunistyczny, oraz o Było, minęło, filmie pokazującym sytuację ludności bułgarskiej w Macedonii w ubiegłym wieku. Oba te filmy łączy ukazanie wydarzeń historycznych z perspektywy ich uczestników oraz wysoki poziom artyzmu. Jeżeli zaś chodzi o filmy o współczesnej tematyce, to pokazane są w nich główne problemy społeczeństwa bułgarskiego: emigracja, samotność, brak perspektyw, bieda, przestępczość, poczucie cywilizacyjnego zapóźnienia. Niekwestionowaną gwiazdą jest tutaj film List do Ameryki, który można uznać za najlepszy spośród wszystkich prezentowanych w ramach przeglądu filmów. Opowiada on historię Iwana, którego przyjaciel emigrant, Kamen, ląduje w stanie śpiączki w szpitalu w Ameryce. Alby mu pomóc Iwan wyrusza do rodzinnej wioski Kamena, gdzie ludzie znają pieśń mogącą uratować przed śmiercią. Bardzo ciekawe kino drogi z rewelacyjnymi zdjęciami. Równie ciekawe było Rodzinne Boże narodzenie (W oryginale Обърната елха, czyli Odwrócona choinka.... do dziś nie mogę wyjść z podziwu dla tłumacza), wyreżyserowany przez Iwana Czerekelowa i i Wasila Żiwkowa zbiór sześciu, zupełnie nie powiązanych ze sobą etiud filmowych, w dodatku przyzwoicie przetłumaczonych. Poruszające historie hodowcy świń, który postanawia popełnić samobójstwo, rodziny cygańskiej przyjeżdżającej na wakacje nad morze, dwojga poborowych rozmawiających o śmierci Sokratesa, dziewczyny w ciąży, która ucieka z domu. A jako zakończenie pozbawione komentarza nagranie ludzi tańczących choro, zbliżenia ich twarzy. Jak głosi ulotka, jest to ”filmowa mozaika, poszarpana i pośpieszna, wypełniona radością lub smutkiem. Jak życie”. Trudno się z taką opinią nie zgodzić.

To, czego mi zabrakło w wyświetlanych filmach, to humor. Oczywiście tematyka wymusza na twórcach poważne podejście, ale odrobina dystansu do siebie i humoru mogłaby wnieść do filmów trochę lekkości. Nawet w przypadku filmu Mila z Marsa, w obrazie zapadłej wsi, w której wszyscy mieszkańcy zajmują się hodowlą i paleniem marihuany, tego właśnie zabrakło. Tylko film Emigranci, historia trójki przyjaciół chcących wyemigrować do Argentyny była rzeczywiście zabawna, choć niektóre dowcipy były nieco... ludyczne.

Podsumowując należy uznać cały przegląd za udany, jedynym zgrzytem okazały się złe tłumaczenia.