Powrót do

Uwaga na zakręty, czyli samochodem po Serbii i Czarnogórze

dodany: 30.10.2005 | autor: Łukasz Wieczorek

Serbię i Czarnogórę można przemierzać na różne sposoby. Ci jednak, którzy chcieliby wybrać się tam samochodem, powinni przyswoić sobie nieco podstawowych informacji, które mogą być przydatne podczas takiego wyjazdu. Wiadomo, że aby samochód mógł jechać, potrzebne mu paliwo. Wiadomo też, że współczesne pojazdy napędzane są benzyną lub LPG. I tutaj spotyka kierowców pierwsza niespodzianka, gdyż na terenie Serbii i Czarnogóry nie jest dostępna 98-oktanowa benzyna bezołowiowa. Na każdej stacji można natomiast znaleźć bezołowiową benzynę (бензин, гориво) 95-oktanową (oznaczaną jako безоловни, lub BMB 95). Co ważne, na większości stacji nie obowiązuje samoobsługa. Należy więc zaczekać, aż pracownik stacji podejdzie do nas i spyta, czego i ile ma wlać. Najczęściej podaje się kwotę, za którą chcemy zatankować, więc jeśli podamy ilość litrów, należy wyraźnie podkreślić, że chodzi o litry, a nie o kwotę. W chwili, kiedy powstaje ten artykuł średnia cena BMB 95 w Serbii wynosi ok. 77 DIN, a w Czarnogórze ok. 1,11 EUR (przypominam w tym miejscu, że oficjalną walutą Republiki Czarnogóry jest Euro, choć ona sama do strefy euro nie należy). Po zatankowaniu należy zapłacić za paliwo pracownikowi, który nas obsługiwał, choć zdarzają się stacje, na których możemy zostać poproszeni o podejście do kasy. Wówczas – szczególnie jeśli chcemy otrzymać rachunek (рачун) – możemy zostać spytani o rodzaj paliwa, jakie zatankowaliśmy (Које гориво сте сипали?). Należy więc przygotować się na udzielenie takiej odpowiedzi. Płacić można zarówno gotówką (готовина), jak i kartami bankowymi (картица) i to nawet na najmniejszych stacjach. Jeśli chodzi o Serbię większość punktów bez problemów akceptuje zarówno karty Visa i Visa Electron, jak i Maestro. Jednak w Czarnogórze sytuacja przedstawia się dużo gorzej, a znalezienie miejsca, w którym można dokonać płatności kartami z rodziny Visa graniczy z cudem. Radzę więc albo zabrać ze sobą również kartę Maestro, albo wcześniej udać się do bankomatu po odpowiednią sumę w gotówce.

Jest również możliwość zatankowania LPG (potocznie znanego jako плин), ale stacji jest nieco mniej niż w Polsce, więc proponuję zadbać za każdym razem o odpowiednie napełnienie zbiornika, lub o niewielki zapas benzyny.

Będąc na stacji można oczywiście skorzystać z dodatkowych usług jak sklep, czy toaleta, ale szczególnie w wypadku tej drugiej opcji radzę przygotować się na bardzo skromne warunki. Często nawet takie, które po prostu zniechęcają do skorzystania z ubikacji.

Po napełnieniu zbiorników można już spokojnie wyruszyć w drogę. Należy jednak pamiętać o kilku podstawowych rzeczach. Przede wszystkim o tym, że bałkańscy kierowcy jeżdżą (jak sami o sobie mówią) z fantazją. Kierunkowskazy to zazwyczaj zbędne światełka, a klakson służy zarówno do wzajemnego dyscyplinowania się, jak i do pozdrawiania znajomych napotkanych po drodze. Radzę też przywyknąć do kierowców wyprzedzających „na trzeciego” i wjeżdżających metr przed naszą maską. To nie ignorancja, czy brawura, ale ogólnie przyjęty styl jazdy, więc wszelkie protesty przeciwko takim zachowaniom budzą jedynie zdziwienie i są ignorowane.

Drogi w Serbii i Czarnogórze są, najdelikatniej mówiąc, różne. Zazwyczaj są to drogi mające po jednym pasie w każdym kierunku, z nawierzchnią, która domaga się remontu. Jeśli już prowadzone są na nich jakieś roboty drogowe, znaki ostrzegawcze są ustawiane zazwyczaj tuż przed samymi robotami. Objazdy są oznaczone dość dobrze; wystarczy podążać za białą tablicą z napisem обилазак, a nie powinniśmy się zgubić. Poważny szok przeżyją jednak wszyscy ci, którzy zdecydują się na podróżowanie nielicznymi autostradami (аутопут). Drogi te są płatne (путарина), a ich jakość pozostawia ciągle sporo do życzenia. Bowiem typowa autostrada to droga z jednym pasem w każdym kierunku oraz szerokim wyasfaltowanym poboczem po jednej ze stron, używanym zazwyczaj jako dodatkowy pas ruchu. Opłatę za przejazd uiszcza się przy bramkach, a jest ona zależna od rodzaju pojazdu oraz, uwaga, miejsca jego zarejestrowania. Jeśli jest to pojazd zarejestrowany w SCG opłata jest naliczana według stawki normalnej, natomiast obcokrajowców obowiązuje cennik specjalny, ze stawkami kilkakrotnie wyższymi. Pozostałe drogi są bezpłatne. W zależności od regionu są one mniej lub bardziej bezpieczne. Szczególną uwagę proponuję jednak zwrócić na drogi górskie oraz nadmorskie. Te są bowiem zazwyczaj bardzo wąskie, kręte i strome, czym nie przejmują się poruszający się po nich lokalni kierowcy, powodując nieraz sytuacje jeżące włos na głowie.

Szczególną uwagę proponuję zwrócić podczas poruszania się w miastach. Piesi wchodzą bowiem na jezdnię w najmniej spodziewanym momencie i w najmniej do tego odpowiednim miejscu. Na szczęście są przyzwyczajeni, że nie każdy kierowca widząc człowieka na jezdni od razu się zatrzyma, więc tak naprawdę o wypadek jest dość trudno. Będąc w mieście należy zwracać szczególną uwagę na sposób i miejsce parkowania pojazdu. Pomimo tego, że lokalni kierowcy zostawiają swoje samochody gdzie popadnie i robią to bezkarnie, obcokrajowiec za zaparkowanie nie tak jak należy może mieć spore kłopoty. A największym z nich jest odholowanie pojazdu (czyli tzw. паук) na parking policyjny. Po pierwszym zdziwieniu, kiedy nie zastaje się samochodu tam, gdzie się go pozostawiło, przychodzi stres, że może po prostu ktoś go ukradł. Jednak po zgłoszeniu się na policję, bądź do najbliższego pracownika Parking Servis można zacząć szukać właściwego parkingu, gdzie znajduje się nasza własność. Tam, po okazaniu dowodu rejestracyjnego (саобраћајна дозвола) i paszportu można odebrać samochód. Wcześniej jednak należy zapłacić mandat (казна), którego wysokość zależy od miejsca, w którym był zaparkowany pojazd. I tak najtańszy mandat to parkowanie bez uiszczenia opłaty parkingowej – ok. 1500 DIN, a najdroższy to pozostawienie pojazdu na terenie zielonym (паркирање на зеленој површини), ok. 4000 DIN. Później można już spokojnie wrócić do miasta i zaparkować ponownie – tym razem poprawnie.

Większe miasta są podzielone na strefy parkingowe, a opłatę w odpowiedniej wysokości uiszcza się na kilka sposobów. Można skorzystać z parkomatu, można zapłacić poprzez SMS (choć to usługa tylko dla posiadaczy numerów serbskich i czarnogórskich sieci telefonii komórkowej), wykupić kupony parkingowe w kiosku, lub u pracownika Parking Servis. Wszystko to należy jednak wykonać nie później niż do piętnastu minut od chwili rozpoczęcia parkowania. Co ważne, nawet w dużych miastach poziom bezpieczeństwa jest na tyle wysoki, że nie należy się obawiać o pozostawione w samochodzie przedmioty. Nawet nocą można mieć pewność, że rano samochód zastaniemy w stanie nienaruszonym.

Wyjeżdżając poza miasto warto zapoznać się z dopuszczalnymi limitami prędkości. I tak na terenie zabudowanym obowiązuje ograniczenie do 60 km/h, na drogach lokalnych do 80 km/h, na drogach szybkiego ruchu do 100 km/h, a na autostradach do 120 km/h. Należy liczyć się z tym, że na drogach patrole policyjne rozstawione są dość gęsto, a pomiar prędkości jest wykonywany zazwyczaj „na oko”. Przekroczenie prędkości jest zazwyczaj dobierane do kraju zarejestrowania pojazdu i zasobności portfela kierowcy, ocenianej na podstawie prowadzonego samochodu. Popularne jest wzajemne ostrzeganie się światłami o niedaleko stojącym patrolu, warto więc korzystać z tego zwyczaju. Poruszając się po południowej Serbii (czyli właściwie na południe od Belgradu) trzeba spodziewać się też policyjnych punktów kontrolnych. Jest to budka ustawiona przy drodze ze znakiem STOP pośrodku jezdni. Jeśli w budce siedzi policjant, lub chociaż jest zaparkowany przy niej jakiś samochód, należy się bezwzględnie zatrzymać i powoli przejechać dalej. Jeżeli natomiast budka wygląda na opuszczoną, wówczas bez większych skrupułów można kontynuować jazdę.

W Serbii i Czarnogórze trudno jest zgubić, czy pomylić drogę. Przede wszystkim dlatego, że głównych dróg nie ma zbyt wiele, a oznakowanie poza miastami jest stosunkowo dobre. Należy jednak dość szczegółowo przygotować trasę przejazdu, gdyż drogowskazy są dość niekonsekwentne i np. jadąc z Belgradu do Podgoricy czasem znajdziemy drogowskazy na Podgoricę, czasem na Zagreb, a czasem na jedną z miejscowości leżących po drodze, jak np. Prijepolje. Co ważne część drogowskazów (szczególnie na południe od Belgradu) występuje tylko w wersji cyrylickiej. Proponuję więc powtórzyć ten alfabet przed wyjazdem. I tutaj jeszcze uwaga dla osób udających się do Czarnogóry. Tam, gdzie znajdują się stare tablice kierunkowe Podgorica pojawia się pod swoją dawną nazwą, tj. Titograd. Z kolei oznakowanie przejazdowe miast bywa czasami fatalne. Łatwiej podróżować jest z mapą w rękach, gdyż tabliczki z nazwami ulic są zazwyczaj umieszczone w dobrze widocznych miejscach, więc po wcześniejszym zapoznaniu się z układem miasta nie jest problemem przedostanie się na jego drugi koniec. Nie radzę jednak zdawać się na drogowskazy, bo te – zgodnie z bałkańskim temperamentem – występują nie dość, że nie za często, to jeszcze umieszczone są w takich miejscach, że odczytać można je dopiero w lusterku, już za właściwym zjazdem. Pod względem takiego dowcipnego oznakowania króluje Belgrad i tutaj warto po prostu zaopatrzyć się w ogromną dawkę cierpliwości, wytrwałości i dobrego humoru. A przede wszystkim w dokładną mapę. Oprócz drogowskazów na głównych drogach występują również tablice odległości, tych jednak jest jak na lekarstwo. O ile na północy, w Vojvodinie, można spotkać je dość często, tak w pozostałych rejonach Serbii i w Czarnogórze nie liczyłbym na takie ułatwienie. Jeśli chodzi natomiast o pozostałe znaki drogowe sytuacja przedstawia się różnie w różnych rejonach kraju.

Serbia północna, czyli m.in. Vojvodina to przede wszystkim równiny. Tam więc nie ma potrzeby, aby na drogach umieszczać inne znaki, niż ograniczenia prędkości, czy zakazy wyprzedzania. Jadąc jednak bardziej na południe, w góry, sytuacja nieco się komplikuje. Jeśli na górskich drogach znajdują się jakieś znaki ostrzegawcze, oznacza to, że to niebezpieczeństwo faktycznie tam występuje. Tak więc, widząc zestaw znaków: uwaga ostry zakręt oraz ograniczenie prędkości do 30 km/h radzę faktycznie zwolnić. W przeciwnym razie można liczyć na bliskie spotkanie z barierkami, którymi zabezpieczone są główne drogi górskie na całej swojej długości. Ostrzegam jednak, że górskie drogi w Serbii (a jeszcze bardziej w Czarnogórze) są bardzo kręte, wąskie i niebezpieczne. A oprócz samochodów osobowych można spotkać na nich również sporych rozmiarów TIRy, co dodatkowo komplikuje poruszanie się po tych drogach. Warto też wiedzieć, że drogi w Czarnogórze są oznakowane o wiele gorzej i wiele zakrętów pojawia się bardzo niespodziewanie.

Dodatkowym utrudnieniem są krótkie (100-200 metrowe) tunele wydrążone w skałach. Są one nieoświetlone, co przy jeździe w ostrym słońcu jest problemem dla oka, któremu brakuje czasu, żeby szybko przestawić się na całkowity mrok, przez co chwilami jeździ się w takich tunelach niemalże na ślepo. Co ważne, ze względu na swoją wysokość, TIRy i autobusy w tych tunelach poruszają się środkiem drogi, należy więc być przygotowanym na konieczność przejazdu w bardzo niewielkiej odległości od siebie. Wyjątkiem jest tu tunel Sozina – cztero i pół kilometrowy odcinek prowadzący do wybrzeża na trasie z Podgoricy do Sutomore, który oddany niedawno do użytku spełnia najwyższe standardy.

Po drogach Serbii i Czarnogóry, a właściwie w ogóle po drogach na Bałkanach, jeździ się zupełnie inaczej, niż gdziekolwiek indziej w Europie. Na pewno bardziej dynamicznie, ale też chwilami dużo bardziej niebezpiecznie. Warto jednak podjąć się tego wyzwania i przekonać się, że nie taki diabeł straszny, jak go malują. Do czego bardzo gorąco zachęcam!

Informacje dotyczące podanych w artykule cen przedstawiają stan na okres letnio-jesienny 2005r.