Powrót do

Piernikowe uszy

dodany: 13.08.2003 | autor: Wojciech Miśko

Artykuł przedrukowany z dodatku Turystyka Wielkopolskiej Gazety Wyborczej z dnia 9 grudnia 2002. Przedruk za zgodą Autora i Redakcji.

Piękny pochyły rynek, kamienna Trąba oraz pół góry wznoszącej się nad miastem. To najbardziej charakterystyczne miejsca w morawskim Štramberku.

Maleńkie miasteczko o długiej i interesującej historii leży we wschodnich Czechach na południe od Ostrawy. Malownicze domki Štramberku rozłożone są w ciasnej dolince oraz na tarasach wciśniętych w zbocza Góry Zamkowej. Miasto jest otoczone z trzech stron wzniesieniami. Najdziwniejszym z nich jest góra Kotouč (517 m). A prawdę mówiąc pół góry. Wjeżdżając do Štramberku od południa nie sposób nie zauważyć olbrzymiego kamieniołomu. Wydobywa się tu kamień wapienny, stosowany m. in. w procesie produkcji cukru. Długie lata pozyskiwania tego surowca spowodowały obcięcie połowy góry Kotouč wraz z jej najwyższym punktem, który kiedyś wznosił się na 539 m ponad poziom morza. Kamieniołom działa do dzisiaj, choć wydobycie odbywa się pod kontrolą archeologów. A wszystko dlatego, że w jaskini Šipka położonej na północnym, nie zniszczonym stoku Kotouča, odnaleziono kości neandertalczyka.

Kościół Nepomucena.

Zwiedzanie miasteczka można rozpocząć na rynku. Jest mocno pochylony, bo ulokowano go na stoku Góry Zamkowej. W samym centrum rynku podziwiać możemy piękną, neorenesansową fontannę z przełomu XIX i XX wieku ozdobioną harmonijnym posągiem Higiei. Ładne i zadbane domki otaczają długi, prostokątny plac zakończony zbudowanym w 1721 roku kościołem św. Jana Nepomucena. Do barokowego kościoła wieżę dobudowano w 1907 roku. Warto przypomnieć, że patron sztramberskiego kościoła jest niewątpliwie najpopularniejszym czeskim świętym. Najbardziej znany pomnik św. Jana Nepomucena zdobi słynny Most Karola w Pradze. Jest on jednocześnie pierwowzorem dla setek przedstawień św. Jana Nepomucena rozsianych na ziemiach czeskich oraz na naszym Dolnym Śląsku. Co ciekawe także i w Poznaniu mamy kilka Nepomuków; jeden z nich stoi na Starym Rynku. Ale wracajmy na Morawy.

Trąba nad miastem.

Po spacerze wokół sztramberskiego rynku idziemy krótko niebieskim szlakiem na Górę Zamkową. Nie sposób tam nie trafić, ponieważ wieżę zamku widać prawie z każdego miejsca. Zamek powstał w XIV wieku. Jego założycielem był Jan, margrabia morawski, brat cesarza Karola IV. Gruntowną przebudowę przeprowadzono w XVI wieku, gdy właścicielami zamku byli członkowie znanego rodu Žerotinów. Otrzymał wtedy renesansowy wystrój.

Jedną z najważniejszych dat w historii Czech był rok 1620. Wtedy to w bitwie pod Białą Górą (obecnie w granicach Pragi) starli się zwolennicy katolickich Habsburgów z wojskiem protestanckich panów czeskich. Zwycięstwo koalicji katolickiej zadecydowało o przyszłości kraju. Konsekwencje bitwy pod Pragą dotarły też do odległego Štramberku. Miasto i okolica przeszły na własność jezuitów z Ołomuńca. Późniejsza rekatolizacja doprowadziła m. in. do tego, że w latach 1720-1725 wyemigrowali ze Štramberku wszyscy ewangelicy. Udali się w podróż bez powrotu aż do Żytawy. Od końca XVIII wieku zamek powoli zamieniał się w ruinę. Do dzisiaj przetrwała tylko wysoka na 40 metrów wieża, nie wiedzieć czemu zwana Trubą (czyli Trąba). W 1903 roku, z inicjatywy dr. Adolfa Hrstky, Trubę przebudowano na wieżę widokową. Na drewnianą galerię widokową prowadzą wąskie kręte schody. Gdy nasycimy oczy panoramą Štramberku i okolic warto zapuścić się w wąskie uliczki miasteczka. Wystarczy obejść rynek od północy, by móc podziwiać małe drewniane, dobrze utrzymane domki. Większość tych typowych wałaskich budowli pochodzi z końca XVIII wieku.

Panteon w parku.

Po krótkim spacerze na tyłach kościoła schodzimy do głównej ulicy. Idziemy pół kilometra w stronę góry Kotouč. Przy dużym budynku wybudowanej w 1910 roku Nowej Szkoły, trafimy na drewnianą bramę z napisem Narodni sad. Czerwono znakowana ścieżka poprowadzi nas przez park utworzony w 1922 roku na zboczu góry Kotouč. Założycielami parku byli lekarz Adolf Hrstka oraz malarz Bohumir Jaroňka. Wzdłuż dwukilometrowej trasy podziwiamy panteon najznakomitszych postaci w historii Czech. Wśród kamiennych pomników i popiersi wyróżnia się posąg św. Wacława, patrona Czech. Są tu także pomniki: pierwszego i najbardziej znanego prezydenta Czechosłowacji T. G. Masaryka oraz historyka F. Palackeho i pisarza A. Jiraska, autora Starych podań czeskich.

Im wyżej tym bliżej ... płotu. Płotu oddzielającego park Narodni sad od kilkudziesięciometrowej przepaści, którą utworzył opisywany już wcześniej kamieniołom. Należy tutaj zwrócić uwagę zwłaszcza na dzieci, gdyż w płocie jest kilka dziur. O upadek z dużej wysokości nietrudno.

Malowany Neandertalczyk.

Ale najciekawsze miejsce znajduje się niedaleko wejścia do parku Narodni sad. Po pokonaniu długich schodów zobaczymy dziwną jaskinię zwaną Šipka. Dziwną dlatego, że częściowo jest pozbawiona stropu. Ta niepozorna jaskinia liczy raptem kilkadziesiąt metrów i nie trzeba zwiedzać jej z latarkami. Mimo niewielkich rozmiarów i zawalonego stropu jest w świecie naukowym bardzo znana. W jej wnętrzu, w sierpniu 1880 roku morawski archeolog Mašek odkrył kawałek kości mieszkańca Ziemi sprzed 40000 lat. Znalezisko stało się wielką naukową sensacją głównie dlatego, że w tych samych wapiennych skałach góry Kotouč odkopano w ciągu kilku lat jeszcze setki kawałków kości neandertalczyków i zwierząt jaskiniowych. Kości wydobyte w trakcie prac wykopaliskowych są prezentowane w miejscowym muzeum. Zainteresowani prehistorią powinni tam wstąpić. Ciekawostką jest to, że XIX-wieczne wykopaliska na górze Kotouč były inspiracją dla pochodzącego z pobliskich Kopřivnic malarza Zdeňka Buriana. Tworzył obrazy przedstawiające sceny z życia neandertalczyków. Być może niektórzy czytelnicy pamiętają frapujące lekcje historii, w trakcie których nauczycielka prezentowała wielkie kartonowe plansze (bo komputerów wtedy w szkołach nie było) przedstawiające obrazki z codziennego życia neandertalczyków. Jest duże prawdopodobieństwo, że podziwialiśmy wtedy rysunki, których autorem był właśnie Zdeňek Burian. Jego muzeum mieści się bardzo blisko sztramberskiego rynku, w dawnych kramach mięsnych.

Tatarskie rozliczenia.

Najbardziej oryginalną pamiątką ze Štramberku są ... uszy. A dokładniej korzenne w smaku, podobne do pierników, wypieczone kawałki ciasta, którym nadano kształt ludzkich uszu. Ta - przyznajmy - niecodzienna forma pieczywa związana jest oczywiście z legendą. Małe miasteczko Štramberk oblegli w 1241 roku okrutni i bezwzględni Tatarzy. Mieszkańcy szukali schronienia w lasach pokrywających stoki opisanej wcześniej górze Kotouč. Pod wieczór Tatarzy rozłożyli się obozem u stóp góry. Tylko cud mógł uratować mieszkańców Štramberku przed straszną śmiercią. I - jak to w legendzie - cud się zdarzył. Nocą przyszła wielka ulewa, która spowodowała lokalną powódź. Tatarzy potopili się w wezbranych wodach, a nazajutrz, cudem ocaleni sztramberczanie zobaczyli w obozie tatarskim przerażający widok. Ich oczom ukazały się worki pełne zasolonych, ludzkich uszu! Okazało się, że ludzkie uszy stanowiły dar dla chana i były jednocześnie dla niego specyficznym dowodem aktywności Tatarów w zwalczaniu chrześcijan. Właśnie na pamiątkę cudownego ocalenia od tatarskiej grozy piecze się tutaj Štramberske uši. Warto spróbować!

I tak po kilku godzinach spędzonych w atmosferze spokojnej, czeskiej prowincji możemy wypić kawę i zjeść np. knedliki. Na deser polecam uszy ze śmietaną. Oczywiście sztramberskie uszy.

Informacje praktyczne:
Dojazd: Štramberk leży tylko 40 km od Ostrawy. Podobnie blisko jest tu z Cieszyna. Jedyny parking dla autobusów znajduje się przy wejściu do parku Narodi sad. Samochody osobowe mogą parkować w rynku.
Wycieczki: Bilet wstępu na wieżę widokową Truba kosztuje 15 koron. Dostępna jest od marca do sierpnia codziennie od 9.00 do 17.00 oprócz poniedziałków. Turystom pieszym polecić mogę jeszcze krótką wędrówkę niebieskim szlakiem na pobliską górę o nazwie - nomen omen - Bila hora (557 m). Od kilku lat stoi na jej szczycie wieża widokowa. Zejście ze szczytu prowadzi do parku Narodni sad. Zwiedzanie Štramberku można połączyć z wycieczką do Muzeum Samochodów Tatra w pobliskich Kopřivnicach.
Noclegi: Baza noclegowa jest dość skromna, bo też miasteczko nie jest wielkie. W rynku mieszczą się: niezbyt tani Hotel Šipka oraz tańszy Penzion Stara Škola. Moim zdaniem dużo korzystniej jest założyć bazę np. w Rožnovie, a Štramberk zwiedzić w trakcie jednodniowej wycieczki.
Pamiątki: Najpiękniejsze pocztówkowe widoki Štramberku ujrzymy z wieży Truba oraz ze stoku Kotouča, przed jaskinią Šipka. W mieście jest kilka sklepików z pamiątkami, m. in. galeria ceramiki, sklep ze szkłem oraz dobrze zaopatrzona winiarnia. A sztramberskie uszy są wszędzie.
Informacja turystyczna: Centrum IT w Štramberku - tel. 00420-656-852-240, e-mail: mic@stramberk.cz, oficjalna strona miasta: www.stramberk.cz.