Powrót do

Pavel Vilikovský (sk)

dodany: 11.08.2004 | przygotowała: Kamila Ragan

Pavel Vilikovský (ur. 27.06.1941), prozaik, tłumacz i publicysta słowacki. Studiował reżyserię w Pradze, ukończył słowacystykę i anglistykę na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie. Był redaktorem czasopisma Slovenské pohľady (do czasu wydrukowania w czeskim wydaniu zakazanych nazwisk - w konsekwencji w 1970 r. musiał odejść) oraz wydawnictwa Tatran; zajmował się także działalnością krytycznoliteracką. W latach tzw. normalizacji ograniczył ilość swych publikacji, poświęcając się tłumaczeniu literatury angloamerykańskiej. Pełnił funkcję redaktora (w tym naczelnego) czasopisma Romboid (1976-1996), obecnie pracuje w redakcji słowackiego Reader’s Digest.

Debiutował w czasopismie Mladá tvorba opowiadaniem Viac než kedykoľvek (1961), w którym w lirycznej formie przedstawił życie młodego człowieka poszukującego domu. Podobne motywy i formę (często zbliżającą się do poematu) znajdujemy także w książkowym debiucie autora - Citová výchova v marci (1965). Nad liryzmem utworów P. Vilikovskiego dominuje jednak analityczność przejawiająca się formie oraz konstrukcji fabuły, w nastawieniu na precyzję wyrazu, jasność znaczenia, ale przy równoczesnych wątpliwościach dotyczących nośności znaczeniowej słów, a nawet sensu ludzkich działań. Sceptycyzm nie jest tu jednak jednoznaczny z pesymizmem czy nihilizmem: postacie i narrator nieustannie poszukują sensu. Na przykład w noweli Prvá veta spánku, w której detektyw badający sprawę zabójstwa młodej kobiety bardziej niż na znalezieniu mordercy skupia się na odkryciu znaczenia jego czynu. Charakterystyczną cechą twórczości tego autora jest gra z konwencjami literackimi (między innymi z gatunkiem - w powyższym przypadku chodzi o kryminał).

W 1989 r. ukazał się zbiór opowiadań Eskalácia citu, w których dostrzegamy sprzeciw twórcy wobec emblematyzowania - prowadzącego do umartwiania- postaci literackich i tradycji narodowej. W tym samym roku wydał P. Vilikovský dwa dalsze utwory: Kôň na poschodí, slepec vo Vrábľoch oraz Večne je zelený; w tym ostatnim demaskuje sztuczność języka ideologii. Podobne działanie obserwujemy w wydanej wspólnie z L. Grendelem książce Slovenský Casanova (1991). Tu zdemaskowaniu ulega działacz partyjny (utwór ma formę listów dygnitarza do kobiety, którą spotkał na jednym ze swych propagujących poglądy partii wykładów; to, co pisze, a przede wszystkim, jak pisze, odkrywa i ośmiesza faktyczne motywy jego postępowania, jego moralność - człowieka i działacza).

Nowela Peší príbeh (1992) stanowi powrót do czasów normalizacji oraz tematu zabójstwa, z ironiczną pointą. W utworach ze zbioru Krutý strojvodca (1996) przeważa koncentrowanie się na sposobie opowiadania (które chwilami zbliża się do formy eseju), a nie na samej fabule. Widoczne są próby sprawdzenia granic komunikacyjnej funkcji języka.

Bibliografia:
Slovník slovenských spisovateľov, Praha 2000.