Powrót do

Jaroslav Seifert (cz)

dodany: 03.05.2005 | przygotowała: Marta Banaś

Jaroslav Seifert urodził się 23 września 1901 roku w Pradze. Pochodził z rodziny robotniczej i dzieciństwo oraz lata chłopięce spędził w robotniczej dzielnicy Pragi, na Žižkovie. Tu uczęszczał do gimnazjum. Na początku lat dwudziestych rozpoczął współpracę z prasą komunistyczną (Rude pravo). Został członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Swoje pierwsze utwory poetyckie ogłosił w 1919 roku w dodatku do pisma Právo lidu, zatytułowanym Dělnická besídka. 5 października 1920 r. konstytuuje się Stowarzyszenie Artystyczne Dziewięćsił (Umělecký svaz Devětsil), a 6 grudnia w periodyku Pražské ponděli grupa publicznie oznajmia o swoim istnieniu. W 1921 roku ukazał się debiutancki tomik poetycki Seiferta - Město v slzach (Miasto we łzach). Również w 1921 roku teoretyk Dziewięćsiłu i przyjaciel Seiferta, Karel Teige, w artykułach ogłoszonych w czasopismach Kmen i Musaion propaguje zbliżenie nowej sztuki do twórczości prymitywnej, naiwnej - dziecięcych rysunków, pieśni ludowej, folkloru miejskiego, obrazów malarzy niedzielnych. Rok później Seifert wyjeżdża do Brna, gdzie pomaga Artušowi Černíkowi redagować dział kulturalny robotniczej gazety Rovnost. W Brnie poznaje Františka Halasa, z którym się zaprzyjaźnił. Tłumaczy poemat Aleksandra Bloka Dwunastu. Razem ze Stanislavem Kostką Neumannem zredagował antologię Komunistické večery (Wieczory komunistyczne). W pierwszej połowie lat dwudziestych był redaktorem satyrycznego tygodnika Sršstec. W roku 1923 ukazuje się drugie, rozszerzone wydanie Miasta we łzach oraz drugi zbiorek poety, Samá láska (Sama miłość). Poeta wydaje (pod pseudonimem Marie Ulrychová) antologię wierszy antyklerykalnych.

W 1924 Seifert wyjeżdża za granicę, odwiedza Wiedeń, Mediolan, Wenecję, Florencję, Genewę oraz Paryż (do Paryża wróci w przyszłości jeszcze dwukrotnie, a pod koniec lat dwudziestych powtórnie odwiedzi Włochy). Współredaguje czasopisma Host i Pásmo. W roku następnym odbywa podróż do Związku Radzieckiego i ogłasza kolejny tom wierszy Na vlnách TSF (Na falach TSF). W brneńskim czasopiśmie poetyckim Pásmo ukazuje się Dosti Wolkera! (Dość Wolkera!), tekst wymierzony w kult przedwcześnie zmarłego poety. W roku 1926 ukazuje się kolejny tom wierszy poety, Slavík zpívá špatně (Słowik źle śpiewa). Dwa lata później Seifert po raz drugi udaje się do Związku Radzieckiego. W 1929 roku wraz z innymi twórcami podpisuje protest przeciwko dyktatorskiej linii nowego, prostalinowskiego kierownictwa KPCz z Klementem Gottwaldem na czele. Wszyscy oni zostają wykluczeni z partii. Ukazuje się wybór wierszy Seiferta (Básně) oraz jego pierwszy tom prozatorski, wspomnienia zatytułowane Hvězdy nad Rajskou zahradou (Gwiazdy nad Ogrodem Rajskim). Przede wszystkim zaś ukazuje się nowy zbiorek liryki, Poštovní holub (Gołąb pocztowy). Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych Seifert tłumaczy na język czeski wiersze Paula Verlaine'a i ogłasza swoje przekłady w czasopismach literackich. Pracuje krótko jako referent sądowy.

W latach 1930-1931 Seifert jest redaktorem periodyku poświęconego teatrowi, Nová scéna. Wstępuje do partii socjaldemokratycznej, od roku 1931 pracuje w socjaldemokratycznych czasopismach. Następnie redaguje tygodnik ilustrowany Pěstré květy, a w roku 1933 ukazuje się nowy zbiorek wierszy Seiferta, Jablko z klina (Jabłko z łona). Od roku 1933 do 1939 Seifert jest redaktorem kulturalnym socjaldemokratycznego dziennika Ranní noviny.

Lata trzydzieste (1933 i 1934) to czas, kiedy ukazują się pierwsze polskie tłumaczenia wierszy poety: Pocałunek na drogę, Morze, Księżyc nad gazownią, Pieśń o Marii Pannie i winie, Obraz na wodzie. Przed wybuchem II wojny światowej pojawia się jeszcze zaledwie kilka wierszy poety w przekładach na język polski.

W 1934 roku ukazuje się Píseň písní. Prolog k voicebandové a baletní kantatě (Pieśń nad pieśniami. Prolog do kantaty voicebandowej i baletowej), a w dwa lata później tomy wierszy Ruce Venušiny (Ręce Wenus) i Zpíváno do rotačky (Śpiewane wprost do druku). Dalsze zbiorki: Jaro, sbohem (Żegnaj, wiosno), Osm dní (Osiem dni) i Podzim v Čechách (Jesień w Czechach) pojawiają się w 1937 roku. Zaś rok później pojawia się zbiór Svatební cesta (Podróż poślubna), będący drugim, zmienionym wydaniem tomu Na vlnách TSF, oraz nowa książka, Zhasněte světla (Zgaście światła), która jest reakcją poety na monachijską tragedię narodu czeskiego.

W końcu lat trzydziestych i na początku czterdziestych wychodzą zbiorki Pantoumy o lásce (Pantuny o miłości), później wydawany jako część tomu Jaro, sbohem; Malá romance o Ctiradu a Sárce (Mała romanca o Ctiradzie i Szarce), Malá romance o Oldřichovi a Boženě (Mała romanca o Oldrzichu i Bożenie), Světlem oděná (Światłem odziana), Vějíř Boženy Němcové (Wachlarz Bożeny Niemcowej), Létal jsem s anděly (Latałem z aniołami) oraz wybór wierszy poety Jabloň se strunami pavučin (Jabłoń ze strunami pajęczyny), Ruka a plamen (Ręka i płomień) i cykl wierszy Kamenný most (Kamienny most). Wychodzą również opracowane przez Seiferta tomy wierszy Vítězslava Halka i Jana Nerudy. W tym czasie poeta jest też redaktorem czasopisma Panorama.

Już po wojnie ukazują się dwa nowe zbiorki Devět rondeaux (Dziewięć rondeaux) oraz Přilba hlíny (Hełm gliny). W latach 1945-1948 Seifert redaguje miesięcznik literacko-artystyczny Kytice, równocześnie redagując dziennik kulturalny Prace. W roku 1946 pojawia się nowy tom Suknice andělu (Szaty aniołów), a w roku następnym zbiorki S obláčky hroznu (Z chmurkami winogron) i Dokud nam neprší na rakev (Dopóki deszcz nam nie pada na trumnę). Kolejne tomy Seiferta to Koulelo se koulelo (Toczyło się toczyło, 1948), Pozdrav Františku Halasovi. Nad kresbami Franty Bridla (Pozdrowienie dla Franciszka Halasa. Nad rysunkami Franty Bridla, 1949), Romance o Králi Václavu IV (Romanca o królu Wacławie IV, 1949), Šel malíř chudě do světa (Szedł w świat malarz ubogi, 1949), Píseň o Viktorce (Pieśń o Wiktorce, 1950), Mozart v Praze (Mozart w Pradze", 1951 - wydany z datą 1946), Petřín (wydany z datą 1948) i Vltava (Wełtawa).

Lata pięćdziesiąte w dorobku Seiferta są równie bogate, co poprzednie. Pojawiają się zbiory: Praha a věnec sonetu (Praga i wieniec sonetów, 1956), Chlapec a hvězdy (Chłopiec i gwiazdy, 1956), Zrnka revy (Ziarenka winnej latorośli, 1956), Vytržené stránky (Wyrwane stronice, 1957), Praha (Praga, 1958). w 1956 roku na II zjeździe Związku Pisarzy Czechosłowackich, Seifert występuje z bezkompromisowym potępieniem wypaczeń życia literackiego w Czechosłowacji i sposobów postępowania z twórcami począwszy od roku 1948, podkreślając konieczność naprawienia krzywd wyrządzonych w okresie stalinizmu. Również w latach pięćdziesiątych tomiki wierszy poety ukazują się we Włoszech, na Węgrzech, a w Polsce na początku lat sześćdziesiątych.

W 1962 roku ukazuje się zbiorek Vlaštovky nad řekou (Jaskółki nad rzeką), trzy lata później wybór wierszy Polibek na cestu (Pocałunek na drogę), tomik Dva světy (Dwa światy). Po długiej przerwie, spowodowanej ciężką chorobą poety, ukazuje się jego nowy zbiorek, Koncert na ostrově (Koncert na wyspie). Seifert, w roku 1966 zostaje uhonorowany nagrodą wydawnictwa Československý spisovatel, a w roku następnym zostaje mu przyznany tytuł artysty narodowego. W tym samym roku Československý spisovatel ogłasza kolejny tomik Seiferta - Odléváni zvonu (Odlewanie dzwonów). Jednocześnie ukazują się: cykl wierszy Prsten Třebonské Madoně (Pierścień dla Madonny z Trzeboni") i zbiorek Halleyowa kometa (Kometa Halleya). Poeta zaś jest dalej nagradzany, m.in. otrzymuje nagrodę państwową. W roku 1969 pojawiają się dwa wybory wierszy: Pražský hrad (Zamek praski) i Milostná rondeaux (Rondeux miłosne). Seifert zostaje prezesem Związku Pisarzy Czechosłowackich, pełni tę funkcję aż do rozwiązania organizacji w roku 1970, a do nowego związku nie wstępuje.

Lata siedemdziesiąte to tomiki Eliščin most (Most Eliszki), Morový sloup (Kolumna na pamiątkę moru), Deštník z Piccadilly (Parasol z Piccadilly). W roku 1981 poeta obchodzi osiemdziesiąte urodziny (otrzymuje z tej okazji życzenia i gratulacje od wielu osób, między innymi od prezydenta ČSRS). 11 października 1984 roku świat dowiaduje się, że literacką Nagrodę Nobla otrzymał po raz pierwszy w historii twórca czeski, Jaroslav Seifert. O nagrodzie powiadamia poetę, przebywającego w szpitalu, ambasador Królestwa Szwecji w Czechosłowacji. Seifert jest już po raz trzeci hospitalizowany z powodu choroby serca. Ordynator kliniki w Pradze oznajmia dziennikarzom, że informacja o nagrodzie w widoczny sposób przejęła poetę i niekorzystnie wpłynęła na pracę układu krwionośnego, stan zdrowia pacjenta już się polepszył, ale nadal wymaga on intensywnego leczenia szpitalnego. 10 grudnia w zastępstwie chorego poety jego córka bierze udział w ceremonii wręczenia Nagród Nobla w Sztokholmie. W roku 1986 poeta umiera.

Bibliografia:
Leszek Engelking, Kalendarium życia i twórczości Jaroslava Seiferta wraz z wyborem wypowiedzi o poecie. W: Literatura na świecie, nr 3/1985.