Georgi Markow (bg)
dodany: 18.05.2008 | przygotowa³: Tymoteusz Cudny
Georgi Markow by³ bu³garskim pisarzem, eseist¹ i dramaturgiem. Potem sta³ siê zaprzysiêg³ym wrogiem w³adz Bu³garskiej Republiki Ludowej. Zgin¹³ w wyniku zamachu dokonanego przez bu³garskie s³u¿by specjalne. Zabi³a go kulka wielkoœci g³ówki od szpilki.
Urodzi³ siê w 1929. Jak na pisarza, Markow otrzyma³ doœæ nietypowe wykszta³cenie. By³ chemikiem, pracowa³ jako nauczyciel w technikum ceramicznym. W 1958 przeszechodzi na wczeœniejsz¹ emeryturê, poniewa¿ zachorowuje na gruŸlicê. Podczas przed³u¿aj¹cego siê leczenia i ci¹g³ego przebywania w sanatoriach, zaczyna pisaæ. W 1961 roku ukazuje siê jego pierwsza powieœæ Ankieta (Анкета), a tak¿e zbór opowiadañ Miêdzy dniem i noc¹ (Между деня и нощта). W 1962 za swoj¹ powieœæ Mê¿czyŸni (Мъже) otrzymuje nagrodê za najlepsz¹ powieœæ roku. W ci¹gu nastêpnych kilku lat staje siê jednym z bardziej popularnych autorów w Bu³garii. Du¿y rozg³os zdobywa ksi¹¿kami takimi jak Cezowa noc (Цезиева нощ), Pogromcy Ajaksa (Победителите на Аякс), Portret mojego sobowtóra (Портретът на моя двойник), czy Kobiety Warszawy (Жените на Варшава). Markow pisze te¿ w tym czasie sztuki teatralne i filmowe scenariusze.
Jednak bêd¹c u szczytu swojej popularnoœci zaczyna popadaæ w konflikty z w³adz¹ komunistyczn¹. Cenzura nie zezwala na publikacjê jego powieœci Dach (Покривът), a dwie sztuki oparte na napisanych przez niego scenariuszach zosta³y zdjête z afiszy. W 1969 dostaje zgodê na wyjazd do W³och, aby spotkaæ siê tam z bratem. Nie wraca jednak do kraju, a wyje¿d¿a do Londynu.
W Anglii wspó³pracuje z BBC, Radiem Wolna Europa, a tak¿e z niemieckim dziennikiem Deutsche Welle. W swoich esejach, audycjach i reporta¿ach bardzo ostro krytykuje komunistyczny re¿im w Bu³garii, demaskowa³ zasady jego funkcjonowania. Nie przestawa³ te¿ tworzyæ. W 1974 jego sztuka Archanio³ Micha³ (Архангел Михаил) zdoby³a pierwsz¹ nagrodê na festiwalu teatralnym w Edynburgu.
Krytyka bu³garskich w³adz komunistycznych nie mog³a pozostaæ niezauwa¿ona przez s³u¿by specjalne. Bu³garska Dyr¿awna Sigurnost (odpowiednik polskiej S³u¿by Bezpieczeñstwa) poprosi³a o pomoc w uciszeniu Markowa KGB. Moskwa przekaza³a bu³garskim towarzyszom materia³y, które mia³y pomóc w zabójstwie dysydenta.
Markow jednak spodziewa³ siê próby zamachu na swoje ¿ycie. Ktoœ zadzwoni³ do niego z ostrze¿eniem, ¿e w najbli¿szym czasie mo¿e zostaæ otruty. Od tej pory Markow jad³ i pi³ wy³¹cznie w towarzystwie najbli¿szych przyjació³.
Zamach mia³ jednak miejsce. 7 wrzeœnia 1978 Markow czeka³ na autobus na moœcie Waterloo w Londynie. Podszed³ wtedy do niego nieznajomy cz³owiek i przypadkowo potr¹ci³ go, upuszczaj¹c przy tym parasol. Georgi Markow poczu³ uk³ucie w nodze. Nieznajomy grzecznie przeprosi³, po czym wsiad³ do taksówki i odjecha³. 11 wrzeœnia 1978 Markow ju¿ nie ¿y³.
Podczas sekcji zw³ok znaleziono w jego nodze platynow¹ kulkê o œrednicy 1,5mm, która mia³a na swojej powierzchni dwa ma³e otwory. Najprawdopodobniej by³a wystrzelona z broni ukrytej w parasolu i zawiera³a œmierteln¹ dawkê rycyny. Spekulowano, ¿e to œrut na zaj¹ce, który utkwi³ w nodze przy jednym z polowañ, na które Markow wybiera³ siê jeszcze w Bu³garii. Œrut jest jednak o³owiany, pe³ny w œrodku i nie ma w nim dziurek, przez które mo¿e wyp³yn¹æ trucizna.
Kilka dni póŸniej w paryskim metrze w podobny sposób zostaje zaatakowany inny bu³garski dysydent - W³adimir Kostow. Tym razem jednak pocisk nie wszed³ dostatecznie g³êboko w cia³o ofiary i zamach okaza³ siê nieudany.
Do tej pory nie s¹ znane szczegó³y œmierci Georgiego Markowa. W szpitalu, w którym przebywa³ miêdzy 7 a 11 wrzeœnia 1978, ktoœ zniszczy³ dokumentacjê jego choroby. Równie¿ archiwa Bu³garskiej bezpieki na ten temat zosta³y zniszczone. Do tej pory wiadomo tylko, ¿e zabójstwo zosta³o zaplanowane przez KGB na proœbê bu³garskich s³u¿b bezpieczeñstwa, a samego zamachu dokona³ niejaki Francesco Giullino – Duñczyk w³oskiego pochodzenia i tajny agent dzia³aj¹cy dla re¿imu w Sofii.
Poœmiertnie opublikowane zostaj¹ jego Eseje (Есета) i Reporta¿e (Репортажи). Te ostatnie ukazuj¹ siê w Bu³garii dopiero w 1989 roku. Nadawane by³y w Radiu Wolna Europa w latach 1975-1978 i to w nich Markow najbardziej krytykowa³ w³adze komunistycznej Bu³garii. W³aœnie za to re¿im Todora ¯iwkowa skaza³ go zaocznie za zdradê stanu.
Dorobek Markowa zosta³ doceniony w 2001 roku. Prezydent Petyr Stojanow przyzna³ poœmiertnie pisarzowi order Stara P³anina pierwszego stopnia – najwy¿sze pañstwowe odznaczenie w Bu³garii. W historii bu³garskiej literatury Markow zostanie zapamiêtany jako znakomity dramaturg i powieœciopisarz. Dla obroñców wolnoœci s³owa bêdzie przyk³adem walki z cenzur¹ i komunizmem. Kryminalistyka zapamiêta do dziœ niewyjaœnione okolicznoœci jego zabójstwa. Zaœ wiêkszoœæ ludzi bêdzie go znaæ jako cz³owieka zabitego parasolem.
Bibliografia:
http://www.slovo.bg/showwork.php3?AuID=165&WorkID=4621&Level=1
http://liternet.bg/publish10/gmarkov/index.html
http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article530164.ece?token=null&offset=0
|