Powrót do

František Kupka (cz)

dodany: 08.01.2006 | przygotowała: Karolina Wojnar

František Kupka urodził się 23 września 1871 roku, w miejscowości Opočno w Czechach. Studiował sztuki piękne w Pradze i w Wiedniu. Około 1895 roku osiedlił się w Paryżu, gdzie zarabiał na swoje utrzymanie pracami studyjnymi z natury oraz rysunkami mody. Miał rozległe zainteresowania naukowe i filozoficzne, zajmował się teorią sztuki, studiował w prywatnej akademii sztuki Academie Julian.

W swoim atelier na Montmartrze Kupka projektował plakaty dla kabaretów i dostarczał ilustracje czasopismom. Mniej więcej w roku 1900 zaczął specjalizować się w pracach dla satyrycznych i anarchistycznych gazet. Z tego też okresu pochodzą cykle ilustracji Pieniądze, Pokój, Religia, stanowiące swoistą krytykę stosunków politycznych i społecznych. Uznanie zdobył Kupka jako ilustrator książek; w latach 1905-1909 stworzył szatę graficzną do Lizystraty Arystofanesa i Prometeusza Ajschylosa.

Kupka znany jest jednak przede wszystkim jako prekursor abstrakcjonizmu. Kierunek nowemu, dotychczas jeszcze nieznanemu malarstwu abstrakcyjnemu, wskazuje obraz z roku 1907 Żółta skala, gdzie artysta zmaga się z oddziaływaniem różnych tonów tej samej barwy. Do czystej abstrakcji doszedł Kupka jednak później, w Klawiszach z 1909 roku, czy Warstwach koloru z 1910-1911.

Od 1911 roku Kupka należał do nieformalnego związku artystów, którego członkami byli m.in. R. Delaunay, M. Duchamp czy F. Leger. W okresie tym artysta swoje inspiracje czerpał z secesji. Typową dla tego kierunku ornamentykę przekładał na rytmy kolorów. Charakterystycznymi obrazami z tego okresu są: Nokturn (1910), Fuga (1911-1912), Amorpha - dwubarwna fuga (1912). Ze względu na powyższe tytuły, jak również fakt, że Kupka poszukiwał wizualnego odpowiednika tonów i form kompozycji muzycznych, okres twórczości artysty z lat 1911-1912 nazywany jest często tzw. muzycznością.

Od 1912 roku w twórczości malarskiej artysty istniały dwie tendencje. Malował wertykalne lub diagonalne barwne pasy o różnej długości, które się częściowo przenikały (np. Pionowe płaszczyzny I, 1912-13). W innych pracach zaś formował płaszczyzny barwne koliście lub spiralnie tak, że zdawały się poruszać od środka (np. Kręgi 1911-12).

Po wybuchu wojny światowej Kupka zgłosił się jako ochotnik do wojska i znalazł się na froncie. Po zakończeniu wojny został profesorem w praskiej Akademii Sztuki. W swej twórczości malarskiej pozostał wierny powyższym dwóm koncepcjom malarskim. Hasłem kluczowym w jego poglądach na sztukę było Creer! (Tchórz!), a odnosił je tylko do artystów uprawiających abstrakcję. Tych zaś, którzy hołdowali malarstwu przedstawiającemu, określał mianem naśladowców. W roku 1930 dołączył do grupy francuskiej Abstraction-Creation, uzyskawszy tym samym francuskie obywatelstwo.

W latach trzydziestych zrobiło się cicho wokół malarza, który wycofał się do Puteaux, gdzie mieszkał i pracował. Zmarł w 1957 roku. Rok po śmierci malarza została zorganizowana pierwsza wystawa jego prac w Paryżu.

Bibliografia:
Annegret Boelke-Heinrichs: Księga 100 malarzy stulecia. Warszawa: Interart 1997.