Powrót do

František Halas (cz)

dodany: 30.12.2007 | przygotował: Dominik Kasprzyk

František Halas (3 X 1901 – 27 X 1949), czeski poeta i tłumacz. Przyszedł na świat w Brnie w rodzinie robotniczej, jego rodzice byli pracownikami przemysłu tekstylnego. W dzieciństwie był świadkiem powolnego umierania matki na gruźlicę, co odcisnęło piętno na jego późniejszej twórczości, przesiąkniętej motywem nieuniknionej śmierci i kruchości życia. Po ukończeniu szkoły pracował w księgarni i na własną rękę kontynuował naukę. Od 1919 r. zaangażowany był w działalność rewolucyjną, za co po delegalizacji czeskiego Komsomołu trafił do aresztu. Od 1921 r. pracował dla prasy komunistycznej, pisywał do gazet Rovnost i Sršatec. Od 1924 r. należał do awangardowej grupy Devětsil i współredagował jej pismo Pásmo, w tym czasie pisywał także dla Frondy. Dużo podróżował, zwiedził między innymi Włochy i Francję. W 1936, w przededniu wojny domowej wziął udział w zjeździe przedstawicieli kultury w Hiszpanii, a po powrocie do ojczyzny zaangażował się w działalność na rzecz niesienia pomocy temu krajowi. Podczas II wojny światowej działał w lewicowym podziemiu, m. in. pisywał do nielegalnego Rudégo práva. Po wojnie zaangażował się w politykę, pracował w Ministerstwie Informacji i był posłem na sejm. W 1947 roku przewodził delegacji pisarzy czeskich podczas wizyty w Polsce. Został wtedy odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w zbliżeniu polsko-czechosłowackim. Rok później otrzymał nagrodę polskiego Pen-Clubu za przekłady na język czeski utworów Mickiewicza. Zmarł przedwcześnie w Pradze w 1949 r. Pod koniec jego życia, a szczególnie po śmierci jego twórczość była mocno atakowana, szczególnie przez socrealistów i marksistów. Doczekała się ona się rehabilitacji dopiero po 1956 roku.

Początki twórczości Halasa są silnie związane z poetyzmem i brneńskim odłamem Devětsilu. Pod ich wpływem debiutował w 1927 tomikiem Sepia (Sepie). Bardzo szybko odszedł jednak od ruchu awangardowego, a jego twórczość zmieniła charakter. Już w swoim drugim tomie Kogut płoszy śmierć (Kohout plaší smrt)zwrócił się przeciwko cywilizacji technicznej i dał wyraz swoim egzystencjalnym przemyśleniom. Na tym etapie chętnie odwoływał się do twórczości czeskiego romantyka Karela Hynka Machy. W wierszach Halasa często pojawiały się motywy śmierci, rozkładu i tragizmu życia. W 1935 roku ukazał się jego poemat Stare kobiety (Staré ženy), w którym w przejmujący sposób ukazał samotność i pustkę bytowania starych ludzi pozbawionych jakichkolwiek perspektyw. Kolejny etap twórczości związany był z jego doświadczeniami wojennymi. Wprowadził do swojej poezji krytykę faszyzmu i liczne odwołania do patriotyzmu i ducha walki. Chętnie także nawiązywał do czeskich bohaterów narodowych, w tym chociażby do XIX-wiecznej pisarki Bożeny Němcovej (Naše paní Božena Němcová). Po wojnie pojawiły się motywy odzyskanej wolności i milczącego heroizmu ofiar faszyzmu. Po śmierci Halasa, dopiero w 1957 roku ukazał się ostatni tomik I co? (A co?), w którym po raz kolejny powróciły niepokoje egzystencjalne i pytania o sens życia. Halas okazał się być prekursorem egzystencjalizmu i poezji nastawionej na rozważania o przemijaniu i śmierci na gruncie czeskim. Wielu poetów wzorowało się potem na jego twórczości, mówi się nawet o tzw. linii Halasa, która działała w Czechach w opozycji do surrealistycznie nacechowanej linii Nezvala. Oprócz poezji tworzył także wiersze dla dzieci, pisywał również liczne eseje, uwagi o poezji sztuce, krytyki poświęcone malarstwu i sztukom plastycznym. Ponad to zajmował się tłumaczeniami z literatury polskiej, rosyjskiej, węgierskiej i narodów Jugosławii.

Bibliografia:
Literatury zachodniosłowiańskie czasu przełomów 1890-1990 T.2, red. Halina Janaszek-Ivanickova, Katowice 1999.
Magnuszewski J., Historia literatury czeskiej, Wrocław 1973