Powrót do

Edvard Beneš (cz)

dodany: 17.10.2005 | przygotowała: Kinga Kubac

Edvard Beneš urodził się 28 kwietnia 1884 roku w Kožlanach jako najmłodszy syn rolnika. W latach 1896-1904 uczęszczał do gimnazjum w Pradze-Winogradach. Po maturze chciał studiować na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Karola. Jednak w 1904 roku wyjechał do Francji, gdzie studiował nauki polityczne i socjalne na Uniwersytecie w Sorbonie. W 1907 roku wyjechał do Berlina, zaś rok później w Dijon obronił doktorat z dziedziny prawa. W 1910 roku Edward Beneš powrócił do Pragi, gdzie nauczał w szkole handlowej, następnie habilitował się w dziedzinie filozofii oraz wykładał jako docent na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Karola. Po wybuchu pierwszej wojny światowej aktywnie włączył się w działalność ruchu oporu jako zwolennik T.G. Masaryka i przedstawiciel Czeskiego Stronnictwa Postępowego (Realistycznego). Jego głównym zadaniem stało się zapewnienie łączności pomiędzy Pragą, a T.G. Masarykiem przebywającym w Szwajcarii. W 1915 roku Edward Beneš także udał się na emigrację, do Francji. W 1916 roku brał udział w przekształceniu Czeskiego Komitetu Zagranicznego w Czechosłowacką Radę Narodową, w której sprawował rolę sekretarza generalnego. Wraz z Milanem Rastislavem Štefánikiem przewodził negocjacjom z państwami Ententy o utworzeniu czeskich legionów. Rozmowy te zakończyły się sukcesem. Jednym z najważniejszych dokonań Edvarda Beneša było doprowadzenie do uznania przez państwa zachodnie Czechosłowackiej Rady Narodowej jako przedstawiciela nowego państwa czechosłowackiego. Po ogłoszeniu powstania Republiki Czechosłowackiej 28 października 1918 roku, jeszcze w Paryżu został on mianowany ministrem spraw zagranicznych w rządzie Karela Kramářa. Jednak najpierw musiał we Francji wynegocjować uznanie historycznych granic Czechosłowacji oraz dotychczas nieistniejącej granicy czeskiej. W 1919 roku powrócił do kraju i poprzez kolejno zawierane umowy pokojowe w latach 1919-1920 bronił interesów narodu czeskiego (umowa z Władysławem Grabskim o oddaniu decyzji dotyczących sprawy Śląska Cieszyńskiego komisji mocarstw sprzymierzonych). W latach 1921-1922 Edvard Beneš pełnił funkcję premiera, a w latach 1919-1926 oraz 1929-1935 był posłem do parlamentu. Od 1923 roku był także wiceprzewodniczącym Czechosłowackiej Partii Narodowo-Socjalistycznej. Jako polityk formatu europejskiego - od 1920 roku był przewodniczącym Ligi Narodów, zaś w latach 1923-1927 - członkiem Rady Bezpieczeństwa. Propagował on politykę międzynarodowego bezpieczeństwa.

Począwszy od zakończenia wojny, Edvard Beneš upatrywał swego największego sojusznika we Francji, z którą w 1924 roku zawarł umowę sojuszniczą. Pogłębiał także stosunki dyplomatyczne z innymi krajami, zawierając w 1920 roku z Rumunią i Jugosławią traktat o charakterze obronnym zwanym Małą Ententą. W 1935 roku za pośrednictwem Edvarda Beneša został zawarty układ sojuszniczy ze Związkiem Radzieckim. Po abdykacji T.G. Masaryka w grudniu 1935 roku, Edvard Beneš wystąpił z Czechosłowackiej Partii Narodowo-Socjalistycznej, a 18 grudnia został wybrany na urząd prezydenta. Po przyjęciu przez Czechosłowację postanowień konferencji w Monachium 5 października ustąpił z urzędu, a 22 października udał się na emigrację do Londynu. Tam w 1940 roku stworzył rząd emigracyjny i ponownie przyjął funkcję prezydenta. Postanowił również zacieśnić więzy z Rosją, którą uważał za gwarantkę suwerenności powojennej Czechosłowacji, podpisując w 1943 roku w Moskwie umowę o przyjaźni i współpracy.

W 1945 roku w Koszycach uchwalono pierwszy powojenny rząd, tzw. Rząd Frontu Narodowego. 10 maja tegoż roku rząd emigracyjny powrócił do kraju. Zaś 19 czerwca 1946 roku Edvard Beneš został wybrany na prezydenta. Zamierzał on wprowadzić radykalne zmiany w gospodarce (plan dwuletni). W 1948 roku po kryzysie gabinetowym 25 lutego prezydent przyjął dymisję ministrów opozycyjnych do KPCz, a stworzenie nowego rządu powierzył komuniście - Klemensowi Gottwaldowi. W maju 1948 roku prezydent odmówił podpisania nowej konstytucji. 7 maja 1948 roku Edvard Beneš ustąpił z urzędu prezydenta, który objął Karel Gottwald. 3 września 1948 Edvard Beneš umarł w Sezimovie Ústí. Jego pogrzeb 8 września był ostatnią manifestacją w obronie demokracji.

Bibliografia:
www.zivotynawebu.net/edvard-benes.php
Jerzy Tomaszewski, Historia Czechosłowacji, wyd. TRIO, Warszawa 1997