Powrót do

Chronologia historii Serbołużyczan

dodany: 11.04.2005 | autor: Kamila Ragan

• VI wiek - osiedlenie się plemion słowiańskich na terenie między Łabą i Salą na zachodzie a Bobrem i Kwisą na Wschodzie
• 631 r. - pierwsza wzmianka pisana o Serbołużyczanach w kronice Fredegara
• 932 r. - podbicie słowiańskich plemion Łużyczan (Lusizi) i Milczan (Milceni) przez Henryka I
• 939 r. - zabicie trzydziestu książąt słowiańskich przez margrabię Gero podczas uczty; powstania słowiańskie
• 1018 r. - pokój w Budziszynie zawarty między Bolesławem Chrobrym a cesarzem niemieckim Henrykiem II - terytorium Łużyczan i Milczan przyznane jako lenno polskiemu władcy (do 1031 r.)
• 1100-1300 r. - wzrost liczby ludności obu części Łużyc dzięki rozwojowi rolnictwa i ulepszonemu sposobowi uprawy ziemi; przyspieszenie procesu asymilacji Łużyczan po przybyciu chłopstwa z Frankonii, Flamandii, Turyngii i Saksonii na obszary na wschód od Sali
• ok. 1327 r. - zakaz używania języka serbołużyckiego w sądach w Altenburgu, Zwickau i Lipsku; zmniejszanie się terytorium serbołużyckiego
• ok. 1530 r. - najstarszy znany tekst serbołużycki- przysięga obywateli Budziszyna wierności Koronie Czeskiej - Budyska přisaha (Burger Eydt Wendisch)
• 1548 r. - pierwszy przekład Nowego Testamentu Mikławša Jakubicy na język dolnołużycki (niepublikowany do 1967 r.)
• 1574 r. - wydanie pierwszej książki serbołużyckiej - psałterz Albina Mollera (w języku dolnołużyckim) wraz z Małym katechizmem Lutra
• 1635 r. - oddanie terytorium Górnych i Dolnych Łużyc w dziedziczne lenno elektorowi Saksonii
• ok. 1650 r. - dalsze zmniejszanie się terytorium serbołużyckiego na skutek strat poniesionych w wojnie trzydziestoletniej, dżumy i epidemii innych chorób; wymiera blisko połowa ludności serbołużyckiej
• 1667 r. - nakaz zniszczenia literatury serbołużyckiej oraz zakaz używania języka serbołużyckiego w kościołach wydane przez elektora Brandenburgii, Fryderyka Wilhelma
• 1668 r. - zapoczątkowanie wspierania serbołużyckich publikacji religijnych przez górnołużyckie stany protestanckie (Protestantiske hornjołužiske stawy)
• 1688 r. (do 1707 r.) - tłumaczenie Starego i Nowego Testamentu przez Jurija Hawštyna Swětlika na potrzeby serbołużyckich katolików; pięciotomowy rękopis nie został opublikowany
• 1706 r. - założenie fundacji dla powstania Seminarium Serbołużyckiego w Pradze (Serbski seminar) przez braci Šimonów; seminarium kształciło serbołużyckich duchownych katolickich do 1922 roku
• 1706/1709 r. - wydanie Nowego Testamentu w tłumaczeniu na język górnołużycki Michała Frencela i dolnołużycki Bogumiła Fabriciusa
• 1716 r. - założenie związku pastorów serbołużyckich (Serbske prědarske towarstwo) przez protestanckich studentów teologii w Lipsku
• 1767 r. - powstanie wiersza Jurija Mjeńa Serbskeje rěče zamóženje a chwalba w rěčerskim kěrlišu (Łużyckiej mowy bogactwo i pochwała w pieśni poetyckiej), stanowiącego podstawy tradycji świeckiej poezji serbołużyckiej
• 1815 r. - dostanie się Dolnych Łużyc i północno-wschodnich Górnych Łużyc pod panowanie pruskie (stają się częścią Prus) na podstawie ustaleń Kongresu Wiedeńskiego; ludność serbołużycka tworzy mniejszość, język serbołużycki w wyniku wydawania dekretów oraz działalności niemieckiego kleru i nauczycieli przestaje być publicznie używany (zostaje zachowany tylko w niektórych szkołach dzięki nowemu prawu o szkolnictwie wprowadzonemu przez sejm saski w 1835 r.)
• 1841/1843 r. - opublikowanie Pieśni Górno- i Dolnołużyczan (Pjesnički hornych a delnych Łužiskich Serbow) przez Jana Arnošta Smolera i Leopolda Haupta
• 1842 r. - początek regularnego ukazywania się prasy serbołużyckiej - założenie gazety Tydźenska Nowina (późniejszy dziennik Serbske Nowiny wydawany do dziś) przez Handrija Zejlera, poetę serbołużyckiego ruchu narodowego; (pierwsza serbołużycka gazeta pojawiła się w 1790 roku; w latach 1809-1812 wydawany był przez Jana Dejka serbołużycki miesięcznik)
• 1845 r. - pierwszy festiwal pieśni serbołużyckich (serbski spěwanski swjedźeń) w Budziszynie
• 1847 r. - powstanie pierwszej kulturalno-naukowej organizacji serbołużyckiej - Maćica Serbska
• 1848 r. - petycja do sejmu saskiego - Wulka próstwa Serbow (Wielka prośba Serbołużyczan) o zapewnienie równouprawnienia językowi serbołużyckiemu w szkołach, kościołach, administracji i sądach; chłopi tworzą swoje związki
• 1854 r. - pierwsza fala emigracji Serbołużyczan do Texasu i Australii
• 1875 r. - uformowanie się Ruchu Młodoserbskiego (młodoserbske hibanje) pod przewodnictwem pisarza Jakuba Barta - Čišinskiego i badacza Arnošta Muki; wzrost poczucia serbołużyckiej świadomości narodowej; pierwsze spotkanie studentów i uczniów w Chrósćicy (Crostwitz) - Schadźowanka, które odtąd odbywa się każdego roku; działalność literacka Mato Kosyka w Dolnych Łużycach; uformowanie ruchu dolnołużyckiego przez studentów zgromadzonych wokół Bogumiła Šwjeli
• koniec XIX wieku- rozwój ekonomiczny Łużyc pod wpływem industrializacji; imigracja; silna antyserbska polityka w Prusach i Saksonii
• 1904 r. - otwarcie Domu Serbskiego (Serbski dom) w Budziszynie, zbudowanego dzięki funduszom serbołużyckim, stanowiącego centrum kulturalne
• 1912 r. - powstanie serbołużyckiej organizacji Domowina
• 1919-1932 r. - teoretyczna gwarancja prawa do rozwoju niegermańskich grup etnicznych wprowadzona przez konstytucję weimarską
• 1925 r. - założenie w Berlinie dziennika Związku Mniejszości Narodowych Kulturwille (od 1926 Kulturwehr) przez Jana Skalę, broniącego praw mniejszości narodowych żyjących w Niemczech (Serbołużyczan, Fryzyjczyków, Polaków, Duńczyków, Litwinów)
• 1933-1937 r. - represje i zakazy władz niemieckich wymierzone w serbołużyckie organizacje
• 1937 r. - zakaz gromadzenia się członków Domowiny i innych organizacji serbołużyckich; uznanie używania języka serbołużyckiego i działalności kulturalnej za wrogie państwu; ustanie wydawania prasy i książek, zamknięcie i wywłaszczenie Domu Serbskiego, wydawnictwa, drukarni, księgarni i muzeum, konfiskata zbiorów archiwum i biblioteki Maćicy Serbskiej
• 1945 r. - (10. maja) reaktywacja Domowiny w Chrósćicy (Crostwitz), uznanie jej działalności przez władze okupacyjne
• 1948 r. - przyjęcie ustawy o ochronie praw ludności serbołużyckiej w Saksonii; w Brandenburgii podobne postanowienia przyjęto w 1950 roku
• 1948-1958 r. - powstanie serbołużyckich instytucji kulturalnych i naukowych finansowanych przez państwo (m. in. teatr, instytucje uniwersyteckie, wydawnictwo); stopniowo zaczynają służyć propagowaniu władzy SED
• 1966-1989 r. - promowanie osiągnięć kulturalnych na Festiwalach Kultury Serbołużyckiej, wykorzystywane do tworzenia pozytywnego wizerunku władz i polityki NRD w stosunku do mniejszości narodowych
• 1989 r. - apel Serbołużyckiego Zgromadzenia Narodowego o prowadzenie rozmów z władzami i żądanie nowej orientacji politycznej Domowiny
• 1990-1992 r. - powstanie lub reaktywacja serbołużyckich organizacji, związków i instytucji, m. in. Domowiny, Maćicy Serbskiej, Serbskiego Towarzystwa Szkolnego (Serbske šulske towarstwo), Towarzystwa Św. Cyryla i Metodego (Towarstwo swj. Cyrila a Metoda), Związku Artystów Serbołużyckich (Zwjazk serbskich wuměłcow), Związku Serbołużyckich Towarzystw Śpiewaków (Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwow), Instytutu Serbskiego (Serbski institut), Serbołużyckiej Szkoły Pedagogiki Socjalnej (Serbska fachowa šula za socialnu pedagogiku).
• 1991 r. - założenie przez Rząd Federalny oraz Saksonię i Brandenburgię Fundacji Narodu Serbołużyckiego (Załožba za serbski lud), mającą na celu wspieranie i promowanie rozwoju języka serbołużyckiego, kultury i nauki
• 1994 r. - przyjęcie ustawy o promocji praw Serbołużyczan w Brandenburgii przez sejm brandenburski
• 1997 r. - przekazanie zarządzania Fundacją Narodu Serbołużyckiego Ministerstwu Nauki i Sztuki Saksonii

Bibliografia:
www.serbski-institut.de