Powrót do

Chalga (bg)

dodany: 12.01.2007 | przygotował: Kamil Malik

Czym jest chalga? Najogólniej mówiąc jest to rodzaj muzyki, która do prostych melodii inspirowanych folklorem (głównie tureckim) dobiera jeszcze prostsze teksty, głównie o miłości (niekoniecznie platonicznej). Definicja ta jest jednak dla chalgi o tyle krzywdząca, że nie wyczerpuje całego zasobu znaczeń kryjących się w tym słowie. Słowo chalga wywodzi się z języka ludowego i oznacza muzykę, granie na instrumencie muzycznym. Obecnie oznacza dużo więcej, określa cały typ kultury, ubogiej intelektualnie, oferującej garść tanich podniet, a w rzeczywistości będącej zwykłym oszustwem mającym przynosić zysk. Chalga okazała się bardziej długowieczna niż disco-polo (w dużej mierze właśnie z powodu ogromnych pokładów pieniędzy w nią inwestowanych) i pod różnymi nazwami funkcjonuje na całych Bałkanach. Pojawiła się wraz z upadkiem systemu komunistycznego i idącą za tym likwidacją cenzury. Bo chalga kondensuje w sobie wszystko to, o czym przez nieomal pół wieku śpiewać nie można było. Mówi wprost o tym, o czym mówiło się długo w sposób zawoalowany, śpiewając o ptakach, drzewach i morzu. I mając nadzieję, że ludzie będą na tyle inteligentni, żeby zrozumieć sens. Osoby piszące dla piosenkarzy chalgi mają najprawdopodobniej płacone od sztuki, tak że na takich szczegółach nie zwykli się skupiać i walą prosto z mostu. Chalga to ilość, a nie jakość. Teksty są tak proste i głupie, że krytycy tego nurtu podejrzewają o autorstwo samych wykonawców. Można wyodrębnić parę ulubionych tematów piosenek chalga, jeden lepszy od drugiego:

1. Miłość. Żeby nie było za pięknie, to przeważnie miłość nieszczęśliwa, odrzucona lub porzucona po pewnym czasie. Przykłady: Ty nie masz serca, nie wiesz co to miłość // Odchodzisz z inną, nie wiesz co to ból; ,Nie wiesz jak długo płakałam, na ciebie czekałam, // Nie wiesz jak długo czekałam aż minie ból. Wzruszające, nieprawdaż?

2. Pieniądze, najlepiej duże w obcej walucie. Przykłady: Najbardziej kocham, miły // zapach pieniędzy! // Nie, nie kupuj kwatów! // wolę banknoty; Jeżeli chcesz żebym była z tobą, // pokaż mi najpierw, // Twój bardzo duży i gruby portfel.

3. Sex. Rzadko wyrażany wprost, zwykle sugerowany tylko za pomocą banalnych i oklepanych zwrotów. Przykłady: Ograniczę się tylko do tytułów: Chcę go ściskać, Całuj moje usta…moją skórę… wszystko czy Noc jest gorąca w Budapeszcie.

Jeżeli już mowa o tytułach piosenek i albumów, to zadziwiająca jest ich prostota i częste użycie wyrazów pozbawionych sensu, np. Tju, brja, Bark, park, Aj-li-li-li, cha-cha-chalga! czy dara-bara. Ktoś nawet zadał sobie trud i przeprowadził analizę frekwencyjną tekstów piosenek, w wyniku której wskazano najczęściej używane wyrazy (jeżeli chodzi o rzeczowniki): mężczyzna, kobieta, bogini, diabeł, piwo, wino, paczka, księżyc, gwiazdy, miłość, odwet i samotność. Próbując połączyć te wyrazy w sensowną całość, można wyprowadzić bardzo interesującą teorię na temat tego, jak osoby piszące teksty na użytek chalgi lubią spędzać czas wolny. Bardzo często używane są również: zawsze, nigdy i za późno.

Jeżeli chodzi o samą muzykę, to chalga czerpie melodie z każdego możliwego źródła. Z pominięciem praw autorskich, rzecz jasna. Najczęściej importuje się melodie z krajów graniczących, albo wykonawcy kradną je między sobą (teksty zresztą też). Amerykański raper 50 cent przeżyłby nie lada szok, gdyby się dowiedział, że podkład z jego piosenki Candy shop został sobie pożyczony przez niejakiego Azisa. Ale się nie dowie, więc z pozoru wszystko wydaje się w porządku. Gatunek pop folk na całych Bałkanach tworzy sieć naczyń połączonych, wykonawcy z poszczególnych krajów podbierają sobie co ciekawsze kawałki, przekładają je na swój własny język i z kosmetycznymi zmianami wypuszczają na lokalny rynek muzyczny. Istne Perpetuum mobile.

Wykonawcy chalgi to w większości kobiety. Niech nikogo nie zwiedzie pozorny młody wygląd – ich średnia wieku to ponad 30 lat. Te z nich które są obecnie na fali, to prawdziwe weteranki walk o popularność. Walk, w których obowiązuje prawo dżungli. W których wygrywają tylko te najbardziej cwane, pozbawione skrupułów, co wcale nie musi się przekładać na świetny głos, umiejętności pisania tekstów czy zabójczy wygląd. Każda z nich zaczynała kiedyś śpiewając za grosze w barze na prowincji, więc znają dobrze reguły rządzące tą sceną, Najważniejsze jest dokładne śledzenie rywalek i błyskawiczne przejmowanie od nich pomysłów, które przynoszą im sukces. Jak i bezlitosne wykorzystywanie ich słabości, zwłaszcza, jeżeli któraś z konkurentek za bardzo wyrasta ponad. W wolnym czasie, pomiędzy ciągłymi koncertami, przesłuchiwanie płyt wychodzących w innych krajach w poszukiwaniu potencjalnych perełek. Wszystkie zarobione pieniądze wydają na operacje plastyczne, popularne jest powiększanie biustów i ust, odsysanie tłuszczu i likwidacja zmarszczek. Zwłaszcza powiększanie biustu stawiają sobie za punkt honoru, im więcej tym lepiej. Dałoby się chyba przeprowadzić tezę, że wielkość biustu piosenkarki chalga jest wprost proporcjonalna do jej pozycji na rynku muzycznym. Przykładowo niejaka Iwana, posiadaczka tytułu najlepszej piosenkarki pop-folk roku 2006, jest zarazem posiadaczką największego biustu. Piosenkarki chalga nie grzeszą również gustem, jeżeli chodzi o ubiór. Wychodzą bowiem z założenia, że duży dekolt, krzykliwe kolory i złote cekiny to podstawa udanej kreacji. Bywają oczywiście wśród nich pewne wyjątki, nie dość liczne jednak żeby zmienić kiczowy obraz całości. Trudno jest w ogóle mówić o piosenkarkach chalga inaczej, niż przez pryzmat pewnej całości. One wyglądają tak samo, śpiewają tak samo i nawet mają podobne pseudonimy sceniczne – każda z nich posługuję się tylko imieniem: Iwana, Elena, Giergana, Malina, Maria, Emilia czy inna Galia. Nawet najbardziej zatwardziali zwolennicy chalgi czasami nie są już w stanie chyba ich rozróżnić. Ale wcale tego nie potrzebują, bo parafrazując słynne stwierdzenie inżyniera Mamonia z filmu Rejs, ludziom podoba się muzyka, którą już kiedyś słyszeli. A słuchając chalgi takie wrażenie nie opuszcza mnie ani na chwilę.

Aby uniknąć posądzenia o dyskryminację, wspomnę również o męskich przedstawicielach pop-folku. Właściwie, to tylko jeden z nich tak naprawdę się liczy. Azis, przez złośliwych nazywany pierwszą damą pop-folku. Postać rodem z groteski – wielki Rom z brodą, przebierający się kobietę i nie kryjący swoich biseksualnych upodobań. Właśnie dzięki towarzyszącej mu od początku kariery atmosferze skandalu stał się najbardziej popularnym wykonawcą chalga. Lata mijają a Azis wciąż pozostaje na fali. Nagranie z nim piosenki to największa nobilitacja dla każdej piosenkarki, choć jest to luksus zarezerwowany tylko dla wybranych. Wśród pozostałych piosenkarzy chalga częsty jest model tzw. wiejskiego macho, z wyżelowanymi włosami, złotymi łańcuchami i sygnetami na każdym palcu. Nie zmienia to jednak faktu, że chalga to domena kobiet.

W tym momencie pop-folk zdominował bułgarski rynek muzyczny, stopniowo wędrując z prowincji do większych miast. Już nawet w Sofii powstają kluby, w których puszczana jest tylko chalga. Słychać ją na ulicy, w radiu, w telewizji, w restauracjach, barach i dyskotekach. Płyty z chalgą stanowią większość z płyt dostępnych w sklepach muzycznych i sprzedają się w rekordowych ilościach egzemplarzy. Siłą rzeczy wszyscy się z nią stykają, niezależnie od wieku i wykształcenia. Trzeba jednak rozróżnić tych, którzy słuchają jej tylko okazjonalnie, relaksując się przy niej na imprezach, od tych, dla których jest ona całym życiem. Jej prosta melodia i teksty pozwalają się zapomnieć, odprężyć, ale nie wolno zapominać o tym, że w świecie chalgi wszystko jest tak prawdziwe jak biusty piosenkarek. Wszystko to prosta kreacja, gra, obliczony jedynie na zysk show. Mami się ludzi, niejednokrotnie ledwie wiążących koniec z końcem, wizjami tego, czego brakuje im w życiu: miłości, pieniędzy i seksu. Kiedy zapominają się w tańcu mogą choć przez chwilę poczuć, że są naprawdę częścią tego świata. Świata chalga.

Na koniec wróćmy jeszcze do tego, czym jest chalga. Jej ciekawą, choć kontrowersyjną definicję sformułował Tedi Moskow: Blues jest wtedy, kiedy dobremu człowiekowi jest źle, a chalga wtedy, kiedy złemu człowiekowi jest dobrze.

Tekst powstał w oparciu o artykuły zawarte w kwietniowym numerze bułgarskiej edycji czasopisma „Egoist” na rok 2006. Użyta ilustracja pochodzi z okładki tego numeru.