Powrót do

Szaleni

(Šílení, cz, 2005, 118 min.)

Reżyseria: Jan Švankmajer
Scenariusz: Jan Švankmajer
Zdjęcia: Juraj Galvánek
Obsada: Pavel Liška, Aňa Geislerová, Jan Tříska, Martin Huba, Pavel Nový, Jaroslav Dušek, Jan Krytinář

Film Šílení (tytuł można przetłumaczyć jako Szaleni, jednak polski dystrybutor nie podaje jeszcze oficjalnych danych dotyczących polskiego tytułu, ale na świecie film robi karierę jako Lunacy, a więc obłęd, szaleństwo), określany jako horror filozoficzny, w którym film aktorski przeplata się z animowanymi wstawkami, został nakręcony przez plastyka, scenarzystę i reżysera Jana Švankmajera. Jego nowe dzieło porusza tematykę wolności absolutnej oraz cywilizacyjnej represji i manipulacji. Punktem wyjścia są motywy z opowiadań Edgara Allana Poe (m.in. Przedwczesny pogrzeb), skomponowane w nową fabułę, której głównym bohaterem jest grany przez Jana Třískę Markiz, wzorowany na markizie de Sade.
W scenariuszu wykorzystałem kilka autentycznych tekstów markiza de Sade'a. Jest to film przede wszystkim aktorski, animacja pojawia się oszczędnie tylko w snach bohaterów. Choć akcja filmu pozornie rozgrywa się na początku XIX wieku we Francji, to jednak jest ona pełna świadomych błędów chronologicznych i realiów dnia dzisiejszego, ponieważ film ten stanowi alegorię świata współczesnego. I dom wariatów jest jej odpowiednią scenerią - mówi Jan Švankmajer.
Zdjęcia do filmu były kręcone na zamkach Lipnice, Byšice, Březno i Peruc, w okolicach Slaného, Knovíze i Jílového koło Pragi, oraz na cmentarzu na Malej Stranie, jak również w dekoracjach studia Athanor w Knovíze. Okres zdjęciowy trwał od października 2004 do maja 2005, w sumie 130 dni, w tym 65 dni z aktorami.
Scenariusz w formie projektu literackiego istnieje już od roku 1970. Przygotowania rozpoczęliśmy pod koniec 1999 roku, zaraz po zakończeniu prac nad Otikiem (Otesánek). Przy projektach Jana Švankmajera tak długie przygotowania są czymś zwyczajnym. Wybiera się motywy, dyskutuje o aktorach, Jan Švankmajer ciągle dopracowuje scenariusz a wszyscy razem pracujemy nad finansami – mówi Jaromír Kallista, producent większości filmów Švankmajera. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych filmów tego twórcy, producentem Šílení jest ATHANOR, należąca do Švankmajera i Kallisty spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Film powstał w koprodukcji czesko-słowackiej, w której po czeskiej stronie koproducentami byli Česká Televize oraz Studio Barrandov, a po stronie słowackiej - C-GA FILM.
Film powstał między innymi ze środków europejskiego funduszu Eurimages, wspierającego koprodukcje w dziedzinie kinematografii, a przygotowania projektu wspomagał program EU Media. Poza tym film uzyskał podlegajacą zwrotowi finansową pomoc od Narodowego Funduszu Wsparcia i Rozwoju Czeskiej Kinematografii, jak również od Słowackiego Ministerstwa Kultury.